O libro de Pablo Fidalgo Lareo Autobiografía de mi generación (Fundación Marco, 2014) contén o ensaio de Olga Novo “Intrahistoria do amor”. Este ensaio iníciase con “Intrahistoria dos meus”, un repaso que a propia Olga Novo fai da súa biografía.
Reproducimos unha parte do ensaio, tirado do blogue de Pablo Fidalgo.
O poema “Monocromo verde” pertence a Cráter, o último poemario en galego de Olga Novo (Toxosoutos, 2012).
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Nacín en movemento, nun SIMCA 1200 azul celeste. Son de Vilarmao, unha aldea lucense que non sae nos mapas. Veño dunha familia labrega humilde. Meus irmáns e mais eu fomos os primeiros en facer estudos e en ter acceso ao Saber, procedendo doutros saberes, e coñecer a Historia vindo só da intrahistoria. Desde aí falo.
Desde neniña vivín fascinada pola música. Miña mai, recitaba de memoria os textos aprendidos naquela escola de aldea, inscritos nas enciclopedias franquistas que eu xa non coñecera; e así eu soamente percibía a música da voz da miña mai contándome case cantándome margarita está linda la mar… E eu ficaba cos ollos espalancados ante a imaxe preciosista daquel rei que tenía un rabaño de elefantes, una tienda de diamantes y un gran manto de tisú. Nós, que só viamos rabaños de vacas, que só coñeciamos o brillo humilde da mica que compón a pedra de granito e que non rozaramos endexamais a excelsa suavidade do tisú… Non obstante, a marabilla estaba alí. Nin sequera sabiamos quen escribira aquilo, e moito menos que quen o fixera era un adepto ao réxime e que aquelas enciclopedias tiñan as follas manchadas de sangue.
Lembro tamén a inmensa mágoa que sentía ante o relato poético da morte da Infanta jorobadita. Aínda hoxe sinto aquel diminuto nó na gorxa que se me puña cando ela, ao contrario das belas irmás, se distraía y no hilaba porque ela non agardaba noivo ningún senón a morte. Con que sentimento miña mai acababa dicindo que a levaran enterrar por una puerta escusada / al encuentro del novio que ella soñaba. E eu entón choraba. Tiña tres anos. E sen comprender, engaiolada, escoitábaa dicir con toda elegancia o herdo materno dos romances tradicionais… Girinaldo, Girinaldo, / paje del rey más quirido / si fueras rico en la hacienda / como eres galán polido / esta noche, Girinaldo / la habías de pasar conmigo.
Antes dos libros. Antes da escola. Antes do mundo, está a música. Era aquel tempo redondo e sen fisuras. O círculo perfecto. A vida non escindida. No útero os sons escóitanse desde dentro do líquido e as frecuencias son outras. Acaso é así como oio a poesía vir cara min, escuramente, inicialmente nun balbordo que se vai esclarecendo pouco a pouco. Será que os meus tímpanos aínda só escoitan frecuencias intrauterinas.
Nas tardes de inverno, cando miña mai tiña que ir apañar herba prás vacas, eu quedaba ao coidado das anciás da aldea: a Sra. Carme de Benitiño, a Sra. Ramona de Casumira. A primeira dábame unha merenda de queixo con pantrigo e ensinábame a rezar. E sen comprender o senso daquelas palabras de poder, eu adoraba a rítmica prosodia da letanía e do rosario, antes y después del parto, e aquel sublime bendita tú eres / entre todas las mujeres. Cando chegaba ese intre, que me semellaba o clímax, eu alzaba os olliños inocentes cara unha humilde imaxe da Virxe que estaba colgada na parede do pasillo, e que hoxe lembro, co brillo do tempo, coma se fora un exquisito icono dun Andréi Rublev de Vilarmao.
E pola música daquelas palabras eu sei que hai música antes da Música. Foime transmitida por mulleres pobres dunha aldea extinta que non forman parte da Historia. Pero na nosa intrahistoria elas eran as verdadeiras transmisoras da música verdadeira.
Na casa non había ningún libro. Aos catro anos mercáronme unha carteira laranxa cunha árbore frondosa debuxada, e fun feliz á escola. Na casa non había ningún libro. Unha vez a mestra mandounos levar á escola un conto, e eu, que non tiña ningún, rebusquei pola casa e o único que atopei foi unha folla solta e rota de Aladino, probablemente un resto dun conto de segunda man, traído polas curmás. Lembro perfectamente o intre en que a mestra nos pediu o conto e se achegou a min, con toda a tenrura, e me dixo está muy bien, Olguita, pero la próxima vez tienes que traer el cuento entero. Eu asentín, simulando ser unha meniña que non sabe que unha folla non é o libro enteiro, que o fragmento non constitúe a totalidade do texto. Eu asentín preferindo semellar a inocencia, ou incluso a falta de intelixencia, con tal de ocultar a pobreza.
Agora amo o fragmento. O fío solto. O pespunte. O inacabado. Prefiro a escultura saíndo do barro imperfecto de Camille Claudel cá obra mestra acabada de Rodin. Non disimulo que só teño unha folla do conto de Aladino porque sigo sendo aquela nena que só tiña unha folla do conto de Aladino. Nunca tivemos Historia senón historias entretecidas unhas nas outras. Nin é noso o grande relato senón o conto a carón da lareira que se reinventa por puro pracer da transformación natural… que iso precisamente é a vida.
Aos seis anos, o libro de lectura, Alameda, estaba composto por romances. Apréndese tamén na carencia. A sede vai buscar auga ao río, aos manantíos subterráneos, ao fondo dos pozos. Tantas veces lin aquel libro, o único que tiña para saciar a sede, que acabei sabendo de memoria tódolos romances que contiña, e cando me mandaban ler, eu, con inxenua solemnidade, erguía por momentos a vista do libro e seguía lendo no ar o poema que quedaba no libro. Fun sorprendida así pola mestra. E sentín por primeira vez vergonza. Pero tamén se aprende na carencia, e a sede vai buscar auga ao río, aos manantíos subterráneos, ao fondo dos pozos. Na casa non había ningún libro.
Logo descubrín nunha alacena do comedor os libros de texto dos meus irmáns maiores. E busquei neles novas músicas. Así foi como comecei a dramatizar polo corredor da casa Abenamar Abenamar moro de la morería e Con cien cañones por banda… Tiña sete anos. Pola matanza e pola festa subíanme á mesa á hora do café e eu recitaba para toda a familia aquelas incomprensibles andanzas das tres fillas dun rei, e o estraño caso de Don Bueso. Trinta xeracións de meu analfabetas, e eu recitaba sobre a mesa para elas. Trinta xeracións de meu en silencio, eu declamaba para elas. Trinta xeracións de meu analfabetas, eu amaba a poesía por e para elas.
Non creo en Deus, pero si na xenética, esa ciencia azarosa e exacta. Non sei de onde procede esta sede miña e esta escoita. Probablemente sexa o produto dun cromosoma hipersensible da mai e da oratoria popular do pai. Ou un eco lonxano dun ancestro que rimaba octosílabos sen saber escribir o seu nome pero sabendo cantar a vida.
Cando se acabaron os textos dos libros da casa quedei soa. Tamén na carencia se medra. Así, por pura pobreza escribín, aos sete anos, o primeiro poema. Cheguei á poesía desde a pureza da desposesión, sen nada, con fame, exactamente igual que viviran os meus, en ausencia de Saber, en Ausencia de Historia.
Monocromo Verde
En ausencia de respiración absorbiamos aire con fariña
neve pura
as papas dos pobres de nós
(cando había azucre non había café):
restos das cartillas de racionamento metidos entre as moas do xuízo
final
o liño da fame
tan branco
rodeaba coma un anel de Saturno as paredes do estómago
a cinta dos sombreiros de palla
e afeitos a morrer día tras día
contemplabamos barro tirabeques estrondos demoledores dentro
ollos coma maletas nas que o mundo se daba por vencido
unha intuición de bágoas escondidas nas enrugas bimilenarias das anciás
aturdidas e negras coma os seus vestidos de loito da idade do ferro.
En ausencia de amor
un refaixo comido da polilla e do sol posto a secar na lareira
contiña os últimos escritos de Simone de Beauvoir
e o aborto que matou no profundo da palleira á Benigna de Remigio
os seus beizos amoratados que nunca vin flótanme no pensamento
afúngaseme o corazón
querida toda
nunca correspondida
pasto da eternidade que non hai
en ausencia de amor.
En ausencia de Historia
escribiamos en cadernos de pizarra que se borraban con cuspe
e voan formando círculos no observatorio de Greenwich
pois en ningún mapa aparece este nome velenoso
Vilarmao Vilarmao a rentes de ningún santo patrón
na puta diócese da nada
só hai un patio redondo
a elipse espiritual por onde saen os porcos do cortello e un tractor
Lu-Ve 34576 para delimitar o espazo.
En ausencia de Saber
a casa da mestra xace coma un cadavre exposto á chuvia
coas vigas tentando aínda soster a táboa do tres un problema de aritmética que nunca resolvemos
pero hai días en que unha liña recta trazada nun encerado antigo
resplandece na súa estrutura ósea
e todo o noso pequeno mundo groñe pobriño il
coma se rezara un rosario digno da existencia de Deus.
En ausencia de palabra
abondounos o berro denunciador que é a noite do moucho
en ausencia de pan
en ausencia de leite
en ausencia de trigo
contra o día cabrón que se erguía máis cedo ca ninguén.
En ausencia de futuro
rechinaron as rodas dos carros ou serían acaso metáforas deterioradas
aves de mal agoiro que ostentan o poder.
O resto dos animais
golsan sobor dos prados os cañotos de millo cos que se criaron
en sinal de dó
si porque en ausencia de futuro
só hai ausencia
e talvez isto que digo:
En ausencia de ti
de tanto morder as herbas para conter o espasmo
digo o teu nome ata que a lingua se me seque
e fico toda igual a ti antes e despois do tempo
facendo a fotosíntese do amor
na vangarda da nada
onde só se pode vivir pintada coma un monocromo verde.
