Pasar a mellor vida

Coñeces algún cemiterio galego no que se organicen visitas para turistas?

Sabes onde está soterrada Asunción, a primeira muller rexistrada como vítima de violencia de xénero?

Hai algún cemiterio nos concellos de S. Cristrovo de Cea ou Piñor cunha escultura de Antón Faílde?

Sabes de cantas maneiras podemos expresar en galego o momento da morte?

Nesta entrada ofrecémosche algunhas ligazóns onde poderás encontrar resposta a estas preguntas:

• O primeiro é unha selección que o xornal dixital Praza Pública fixo de doce cemiterios galegos e que podes consultar  aquí

• Tamén che recomendamos que visites a páxina do concello de Piñor, onde recollen unha selección de monumentos funerarios ben interesantes. Entra aquí

• Por último, e sobre a maneira de denominarmos a morte en galego, recomendámosche varias lecturas, segundo teñas máis ou menos curiosidade. Fíxate primeiro no que di Alonso Montero:

“O morrer é algo tan importante, orixina tal multitude de reaccións (tristura, xenreira, medo...) que, por forza, un idioma vese na obriga de forxar as denominacións concordes co mundo das inquedanzas que a morte provoca entre as xentes. O morrer non sempre se presenta como un feito grave ou doloroso. Xusto por ser un feito patético, unha terrible mágoa, é polo que o home inventa os eufemismos, é dicir, aquelas fórmulas que, aludindo a unha realidade tremenda, réstanlle tremendismo (finar, falecer, entregar a alma, irse etc. no canto de morrer). Tamén o humor, a rexouba e mais o xogo poden presidir algunha denominación cando concorren algunhas circunstancias (irlle gardar os pitos ó cura, ir dar esterco). Neses intres nós estamos por enriba da morte, perdémoslle o respecto, e podemos xogar a nomeala de cen maneiras expresivas. Non nos estrañe, pois, que a realidade “morrer” orixine en calquera lingua un feixe, non pequeno, de denominacións. Xesús Alonso Montero, “As duascentas vinte maneiras de morrer en Galicia” (adaptado)

Podes buscar algunhas desas maneiras na primeira unidade do manual Para dar trela

Se tiveres moita curiosidade, podes descargar nesta ligazón unha comparativa ben curiosa entre o galego e o alemán para referirse á morte (da páxina 83 a 97): 

De morrermos en galego ou de epitafios falaremos noutro artigo.

Imaxe: cemiterio de Loeda do blogue https://imaxesenanacos.com/2014/03/28/un-poeta/

A derradeira leición do mestre

A derradeira leición do mestre é un óleo de dous metros de alto pintado por Castelao para un acto celebrado no centro ourensán de Bos Aires o  17 de agosto de 1945. O acto, instaurado por Castelao no seu exilio como o Día dos Mártires Galegos,  é unha homenaxe a Alexandre Bóveda, fusilado o 17 de agosto de 1936 por “traizón”. 

O óleo do 1945 ten a súa orixe nun debuxo, o número 6, de Galicia Mártir (1937), que xunto con Atila en Galicia (1937) e Milicianos (1938) foma parte dos coñecidos como Álbums da Guerra.

Do debuxo orixinal fixéronse miles de reproducións en revistas e, no ano 1939, a República converteuno nun selo, o de 90 céntimos. O propio Castelao iniciou unha longa viaxe que o levou nos anos 37 e 38 por varios lugares do mundo para describir os horrores da guerra en España através destes seus debuxos. 

Cando Castelao morre, en xaneiro de 1950, é dada a orde, desde a Dirección General de Prensa de Franco, de non facer mención ningunha na súa necrolóxica a “los álbumes de la guerra civil”, entre outras cuestións.

Por que estaba Castelao no exilio, no que morreu,  cando pintou o cadro? Quen era Alexandre Bóveda, fusilado o 17 de agosto de 1936? Onde está conservado ese cadro? Que simboliza?

Por que pinta Castelao eses Álbums da guerra? En que ano o fai e en que contexto? Cando puideron publicarse eses álbums na Galiza? Onde están conservadas as estampas orixinais? 

Castelao foi debuxante, pintor, escritor e político. En moitas das súas obras artísticas combina a literatura coa pintura e, en todas elas, agroma o seu pensamento político, condensado finalmente no ensaio Sempre en Galiza.

Para entendermos Castelao debemos coñecer a  súa obra de primeira man, ver os debuxos, os cadros, ler os textos. Debemos coñecer tamén o contexto en que vive para analizarmos despois cal era a súa intención cando crea, por exemplo, “A Marquesiña” de Cousas, os contos de Retrincos, o ensaio Sempre en Galiza ou o cadro A derradeira leición do mestre.

Non podemos entender a transcendencia de Castelao se non sabemos nada da Galiza da época en que viviu: das Irmandades da Fala, da intensa campaña a favor do I Estatuto de Autonomía (aprobado en referendo o 28 de xuño de 1936 por unha enorme maioría do pobo galego), do golpe de estado do 18 de xullo de 1936 para derrocar a II República, da violencia, da represión, da posterior ditadura.

É moi difícil entendermos a dimensión do cadro na súa totalidade se non lemos algo sobre isto todo. No mínimo deberiamos ver os seguintes documentos:

• Sobre a represión en Galicia, o episodio “La Tempestad del 36”, inserido no documental La memoria recobrada, emitido en castelán pola RTVE, pode ser visto premendo aquí 

• Sobre Alexandre Bóveda, información na páxina da fundación que leva o seu nome, premendo aquí

• Sobre Castelao, presentación elaborada por Trafegando Ronseis: premendo aquí

• A noticia da chegada do cadro a Galiza nalgunha prensa galega: Praza Pública